De Participatiewet is door de Overheid niet alleen in het leven geroepen om ervoor te zorgen dat meer zaken op regionaal niveau samen worden opgelost, zoals tussen gemeentes en inwoners, maar ook om ervoor te zorgen dat mensen die om welke reden dan ook buiten het arbeidsproces zijn geholpen worden hier weer in terug te keren.
Overheden misbruiken de participatiewet
Wat betreft die nauwere samenwerking tussen gemeentes en de bewoners weet ik uit eigen ervaring dat dit is uitgemond op de wassen neus. De gemeente bepaalt en niemand anders. Kijk maar eens om je heen als het gaat om bijvoorbeeld WOB-aanvragen. Deze aanvragen zijn ook vastgelegd in de participatiewet, maar men moet alles uit de kast halen om ook daadwerkelijk deze WOB-aanvragen beantwoord te krijgen.
De Overheid, de gemeentes en het bedrijfsleven zijn wel heel blij met de manier waarop men werkelozen weer aan een baan kunnen krijgen. Door een eigen interpretatie van deze participatiewet wordt je nu als bijstandsgerechtigde regelmatig gedwongen om ongeschikt werk te doen zonder dat daar een relevant salaris tegenover staat. Doe je dit niet. dan mag je op de hoek van de straat gaan bedelen. En ook het bedrijfsleven is hier erg gelukkig mee, want salaris hoeven ze niet te betalen. De aangebrachte (gedwongen) werknemers leveren over het algemeen veel geld op en vergen geen enkele investering.
Rekenkamer rekent af met de participatiewet
Martin moest verplicht naar de sportschool. Waarom? Hij kon zijn tenen niet aanraken. ,,Terwijl mijn conditie prima in orde is! Vroeger liep ik marathons! Het enige dat ik niet kon doen was mijn tenen aanraken – ik heb namelijk al mijn hele leven een rug aandoening. De resultaten van de ‘conditietest’ die ik moest doorlopen heb ik overigens nooit gehad.”
Een half jaar moest Martin verplicht op de loopband. ,,Anders werd ik gekort op de uitkering. Nou ja, dat keurig gedaan. Twee keer in de week. Uurtje in de sportschool, en dan had ik weer aan mijn verplichtingen voldaan. Na een half jaar moest ik weer een conditietest afleggen. Het moest meetbaar gemaakt worden dat mijn conditie verbeterd was. Ook daar heb ik nooit een terugkoppeling van gehoord.”
,,Hoe helpt dit mij aan een baan?” vraagt Martin zich in de raadszaal hardop af. De raadsleden tegenover hem luisteren met zichtbare verbazing. ,,Ik deed maar mee met dit soort dingen, want het werd overal wel ‘vrijwillig genoemd’ maar niet meedoen betekent dat je gekort wordt op de uitkering. Er is niks vrijwillig aan. Toen ik een schijf van vijf voor mijn neus kreeg van een diëtist was het voor mij genoeg geweest. Dit alles heeft op geen enkele manier bijgedragen aan het vinden van een baan.”
Inkomenszekerheid kwetsbare burgers
De Inspectie SZW concludeert dit op basis van drie kwalitatieve onderzoeken gericht op dienstverlening aan kwetsbare burgers. Gemeenten en hun samenwerkingspartners in het sociale domein doen veel voor deze groep, maar verbeteringen in de dienstverlening zijn noodzakelijk.
De afdeling werk en inkomen bij gemeenten is vaak moeilijk bereikbaar en de aanvraagprocedures voor inkomensvoorzieningen zijn complex. Professionals hebben moeite de zelfredzaamheid van burgers in te schatten. Er is onvoldoende continuïteit en integraliteit in de dienstverlening. En bij verschillende kwetsbare groepen is er te weinig aandacht voor participatie. Door de gemeentelijke dienstverlening op deze punten te verbeteren kan mogelijk bereikt worden dat minder mensen ongewild verder in de financiële problemen raken of nog verder van de arbeidsmarkt komen te staan.
De drie kwalitatieve onderzoeken hebben betrekking op de toegang en uitvoering van inkomensondersteunende voorzieningen, de overgang van de jeugdhulp naar ondersteuning vanuit de Participatiewet en de gemeentelijke dienstverlening aan gezinnen met multiproblematiek en aan dak- en thuislozen.
Mensen in de bijstand moeten vrijwilligerswerk doen
Uit een onderzoek van Tijdschrift Sociale Vraagstukken blijkt dat de helft van de mensen in de bijstand gestimuleerd wordt om vrijwilligerswerk te gaan doen. Het journalistiek en wetenschappelijk onderzoek in vijf grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Tilburg en Leeuwarden) is uitgevoerd door Monique Kremer, hoogleraar Actief Burgerschap, werkzaam bij WRR, Jelle van der Meer, freelance journalist, en Marcel Ham, hoofdredacteur van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken.
Deze groep mensen hoeft niet meer te solliciteren en krijgt geen hulp naar werk. Voor hen is de bijstand veranderd van een tijdelijk vangnet in een blijvende voorziening. In een stad als Rotterdam gaat het om 20.000 mensen in Amsterdam om 30.000.
In alle gevallen is het doel niet werk, maar welzijn. Aan harde dwang doet geen enkele stad. Dit onderzoek onderstreept het gelijk van deze aanpak door middel van een uitvoerige literatuurstudie. Succesfactoren voor de aanpak zijn volgens het onderzoek maatwerk, intensief contact met klanten en geen druk bij het activeren van mensen in de bijstand.